Dünya Folklor ve Mitolojisinde Kedi ile ilgili İnanış ve Öyküler

Makale: Özhan Öztürk

Pek çok kültürde uzun süre önce evcilleştirilen kedilerle ilgili olumlu ve olumsuz inanışlar bulunmakta, bazı kültürlerde tanrı seviyesine yükseltilen bu hayvan kimi kültürlerde ise uğursuz bir hayvan olarak algılanmaktadır. ABD, İskoçya, İngiltere, Rusya, Fransa ve Çin’de bazı renk ve tipteki kedileri görmenin, İtalya’da kedilerin hapşırmasının şans getireceğine inanılırken, İngiltere ve ABD’de siyah kedi görmenin uğursuzluk, Almanya’da hasta yatağına gelen siyah kedinin ölüm getireceğine, Romanya’da ise bir kedinin bir cesedin üzerinden atlamasının cesedin vampire dönüşmesine yol açacağına inanılmaktadır.

Mısır Mitolojisinde Kedi

Kutsal kabul edilen bir hayvan olup, bir kedi zarar vermenin cezası ölümdü. Kedi besleyen aileler hayvanın ölümünden sonra yas ifadesi olarak kaşlarını traş eder, kedi mumyalanır ve cenaze töreni düzenlenirdi. Tanrıça Bat kedi ile ilişkilendirilmekteydi. Bkz. Bastet

Hristiyan Mitolojisinde Kedi

Ortaçağda kedilerin şeytan tarafından yaratılan uğursuz varlıklar olduklarına inanılmaktaydı. Özellikle siyah kedilerin dişiliğin sembolü ve cadılara eşlik eden bir hayvan olduğuna düşünülmekteydi. Bu yüzden Büyük Perhiz Arifesine denk gelen Salı günü siyah kediler yakılmaktaydı.

İskandinav Mitolojisinde Kedi

Cücelerin Fenrir’e tasma yapmak için ayak seslerini çaldığı hayvanın adı olup, bu yüzden kedilerin sessiz yürüdüğüne inanılmaktaydı. Ayrıca gençlik elmalarının koruyucusu bereket tanrıçası Freya’nın arabasını siyah kedilerin çektiğine inanılmaktaydı.

Yahudi Mitolojisinde Kedi

Nuh’un gemisindeki fareler veba salgınına sebep olunca, Nuh peygamber tanrıya yardım etmesi için dua etmiş, Tanrı’nın emriyle gemideki erkek aslanın bununa vurunca aslanın hapşırığından ilk kedi çifti ortaya çıkmış ve fare sorunu sona ermiştir. Bununla birlikte Eski Yahudilerin kedilerden pek haz etmediği bilinmektedir.

İslam Mitolojisinde Kedi

İslam öncesi Arapların kedilerden pek hoşlanmadıkları bilinmektedir. İnanışa göre Müezza adlı tekir kedisi Muhammed’in kolu üzerinde uyuya kalınca peygamber kedi uyandırmaktansa gömleğinin kolunu kesmeyi tercih etmiştir. Ayrıca kedilerin alınlarında bulunan M formundaki işaretin peygamberin işareti olduğuna inanılmaktadır. Bir başka söylencede ise bir kedi Muhammed’i sokmak isteyen bir yılanı öldürünce peygamber tarafından sırtı okşanmıştır ki inanışa göre kediler o günden sonra sırtüstü yere düşmemektedir.

Çin Mitolojisinde Kedi

Bir öyküde bir zamanlar konuşma yeteneği olan kedilerin bu özelliklerini insanlara devrettiklerini anlatmaktadır. Ayrıca Li Şou adlı bir kedi tanrının geceleri kötü ruhlara karşı savaştığına inanılmaktadır.

Yunan Mitolojisinde Kedi

Tanrıça Demeter ile Artemis kediyle özdeşleştirilmekteydi.

Budist Mitolojisinde Kedi

Kedilerden pek haz edilmemekte olup, bir söylenceye göre hasta Buda’ya ilaç taşıyan fare bir kedi tarafından yakalanıp yutulmuştur.

KEDİ ADAM

Çingene Mitolojisinde günahkâr insanların Ölüler ülkesine gitmeden önce kara kedi formunda cezalarını çektikleri, Rüzgâr Kralı’nın yönettiği bir dağın adıdır.

KEDİ KIZ

Ezop masallarından birisi olup, kılık değiştirmenin kişinin gerçek karakterini değiştirmeyeceği nasihatini vermektedir. Masala göre dişi bir kedi yakışıklı bir gence aşlık olmuş ve aşk tanrıçası Venüs’e kendisini insana dönüştürmesi için yalvarmıştır. Tanrıça kedinin dileğini gerçekleştirip güzel bir genç kıza dönüştürünce kedi kız gençle evlenmeyi başarmıştır. Bir süre sonra Venüs çiftin evine gizlice gitmiş ve kedi kızın eski hayatına bağlılığını test etmek için ortaya bir fare bırakmıştır. Kız farenin üzerine atlayıp kocasının dehşet dolu bakışları altında ağzına atıp yemeye başlayınca Venüs kedi kızı eski hayvan formuna geri döndürmüştür. Brahman’ın kurtardığı fareyi konu alan benzer bir öykü Hint masal koleksiyonu Pançatantra’da geçmektedir.

KEDİ VE FARE HİKÂYELERİ

Pek çok kültürde kedi ile fare arasındaki rekabet masal ve öykülerin konusu olmuştur.  Ezop’un bir grup farenin kedinin boynuna çıngırak takma girişimini anlattığı “Çıngıraklı Kedi” ile “Kedi ile Fare” masalları bu türün yazıya geçirilmiş en eski örnekleridir. Öykülerin çoğu zayıf ve küçük olanın başarısının sembolize edildiği farenin zaferiyle biterken Grimm Kardeşlerin derlediği “Kedi ile Farenin Ortaklığı” masalında alışılmadık bir işbirliği aktarılmaktadır ki benzer bir masal Çin kültüründe de tespit edilmiştir.

KEDİ VE KÖPEK

Hayvanların yardımlaşması konulu bir Kore masalının adı olup, motif indexte B300–B349 numaralarıyla yer almıştır. Kayıkçılık yaparken yaşlı bir adamın kendisine hediye ettiği sihirli kehribarı bir şarap şişesi içine koyduğunda şişeden şarabın hiç eksilmediğini görüp bir meyhane açmaya karar vermiştir. Yıllar sonra bir gün kehribarın kaybolduğunu dolayısıyla şarabın tükendiğini görünce çok üzülmüş onca zaman adamın kapısını koruyan köpeği ile fareleri içeri sokmayan kedisi adama yardım etmeye karar vermişlerdir. İki kafadar hayvan fareye kendine bir daha dokunmayacakları sözü vererek yardımını alarak türlü maceralardan sonra kehribarı bulup, sahiplerinin işini yeniden yoluna koymasına yardım etmiş, hep birlikte mutlu mesut yaşamışlardır.

KEDİLER KRALI

Avrupa folklorunda rastlanılan bir masal tipi olup en ünlü örneği 19. Yüzyılda Charlotte S. Burne tarafından İskoçya’da derlenmiştir. Ev sahibinin arkadaşlarına bir kedi için düzenlen büyük bir cenaze töreni gördüğünü anlattığına kulak misafiri olan evin kedisi birden bire konuşmaya başlayıp” öyleyse ben de kediler kralı olacağım” deyip, ortadan kaybolmuş ve bir daha geri dönmemiştir.

Ayrıca Oku: Çizmeli Kedi

Kaynak: Özhan Öztürk. Dünya Mitolojisi. Nika Yayınları. Ankara, 2016